پاداش برای رفتار مطلوب، یک تقویت کننده محسوب می شود.
کودک نسبت به کاری که انجام داده احساس خوبی پیدا می کند، و در نتیجه این میل در او به وجود می آید که آن را تکرار کند.
یک تقویت کننده می تواند هر چیزی باشد و خاصیت آن این است که در پی یک رفتار به کودک عرضه می شود و او را بر می انگیزد تا آن رفتار را تکرار کند.
در واقع، پاداش یک تحریک کننده است.
اولین باری که بچه کوچکتان می گوید: مامان یا بابا، شما با لبخند زدن یا در آغوش گرفتن او، حرف زدناش را تقویت می کنید.
از خوشحالی در پوستتان نمی گنجید و بچه شما این را به خوبی حس میکند.
در مقابل، اولین باری نیز که کودکتان از کابینت آشپزخانه بالا می رود و شیشه مربا را پیدا می کند، بالا رفتنش از کابینت با مزه مربا تقویت می شود.
در هر دو مورد، رفتار اولیه اش با نتایج آن رفتار تقویت می شود.
انتخاب یک پاداش مناسب برای رفتار شایسته کودک همیشه آسان نیست.
باید مانند یک کارآگاه با کمک هوش خود و کمی حدس، درست چیزی را که خوشحالش می کند، بیابید.
پیشنهاد ما این است که از یک کودک بزرگتر بپرسید که چه دوست دارد.
در نتیجه اطلاعاتی را که نیاز دارید، به دست می آورید و می توانید تصمیم نهایی را بگیرید.
به پاداش ها تنوع ببخشید:
راهبردهایی برای مؤثرتر کردن مجموعه پاداش های شما وجود دارد.
یکی از آنها متنوع کردن پاداش هاست تا جاذبه خود را از دست ندهند.
حامد از اینکه هر بار که به جای خیس کردن شلوارش به توالت می رفت، یک حیوان کوچک پلاستیکی جایزه می گرفت، خیلی هیجان زده بود و کم کم تعداد زیادی از آنها را به دست آورد.
اما پس از چند هفته علاقه اش نسبت به این نوع اسباب بازی کاهش یافت.
انواع گوناگونی از پاداش ها را از فهرستی که تهیه کرده اید انتخاب کنید.
سپس هر بار نوعی از آنها را به کار ببرید.
برای نمونه گاهی یک کادو بدهید، گاهی یک برنامه تفریحی برایش بریزید و یا حق و امتیاز خاصی را به او بدهید.
در مواقعی که امکانش برایتان هست، پاداش ها را طوری انتخاب کنید که با رفتارهایی که قصد تقویت آنها را دارید متناسب باشند.
مثلا برای کودکی که صبح برای رفتن به مدرسه سر موق…
همیشه به قولتان عمل کنید:
همیشه به سرعت به قولتان عمل کنید.
یک کودک بخصوص اگر خیلی کوچک باشد به تکمیل نشدن یا به تأخیر افتادن یک پاداش وعده داده شده، بسیار حساس است.
کاری را که از عهده انجامش بر نمی آیید، تعهد نکنید و در عین حال چیزی را جایگزین پاداشی که قولش را داده اید، نکنید.
وقتی قول چیزی را دادید، پای آن بیایستید.
کودک شما باید بداند، که آنچه از شما انتظار دارد، انجام می دهید.
به خاطر داشته باشید که این کار وقت می گیرد:
تغییر دادن رفتار یک کودک نیازمند به وقت و انگیزه های صحیح است.
در مراحل نخست، برای هر پیشرفتی پاداش بدهید و از پاداش برای شکل دادن رفتار جدید استفاده کنید (بعدا برای حفظ رفتار جدید به تقویت کمتری احتیاج دارید.)
بگذارید از روشا برایتان تعریف کنیم.
او دختری بود که می خواست هرکاری را بار اول درست انجام بدهد و از اینکه گاهی نیاز به کمک داشته باشد، می ترسید.
با وجود اطمینانی که والدین و معلمانش به او می دادند، پاسخ معمول او به ناتوانی در انجام تکالیف، گریستن بود.
ما برنامه ای ریختیم تا به او کمک کنیم که بدون آنکه گریه اش بگیرد، در حل یک مسأله پافشاری کند و اگر موفق نشد تقاضای کمک کند.
به او گفته شد هر بار که این طور رفتار کند، یک علامت مثبت دریافت خواهد کرد.
معلمش کمک کرد تا حساب این علامت ها را نگه دارد.
هر روز عصر، روشا به خاطر فهرست علامت های مثبت آن روز، پاداشی دریافت می کرد.
این پاداش ها از این دست بودند: روبان، گیره های موی سر، النگوهای پلاستیکی، یک فرصت برای دوچرخه سواری پس از شام به کمک پدرش، یا مطالعه اضافی پیش از رفتن به رختخواب.
در مراحل اول اگر چشمانش پر از اشک می شد اما گریه نمیکرد نیز پاداش می گرفت.
اما در مراحل بعدی آن هم ممنوع بود.
کم کم تعداد علامت های لازم برای گرفتن یک پاداش را افزایش دادند، بنابراین، پاداش های روزانه به دو پاداش در هفته تبدیل شد.
تغییرات رفتار روشا چشمگیر بود. او کمتر گریه میکرد؛ برای مدت بیشتری سعی میکرد؛
وقتی به کمک نیاز داشت آن را درخواست می کرد و بیشتر لبخند میزد.
هنگامی که مقاومتش در برابر عجز و ناتوانی افزایش یافت و رفتار سنجیده او تثبیت شد، دوباره از فراوانی پاداش ها کاسته شد
و معلمش به جای یادداشت های روزانه یادداشت های هفتگی را به خانه می فرستاد.
خوشحالی به خانه برگشته بود و در نهایت حتی یادداشت های هفتگی نیز تداوم نیافتند،
البته هنوز والدینش به طور اتفاقی با یک پاداش غافلگیرش می کنند تا بداند که آن ها به رفتار صحیحش توجه دارند.
- آنچه را که می خواهید در بیشتر اوقات فرزندتان انجام دهد به دقت تشریح کنید.
تا آنجا که ممکن است به دقت توضیح دهید که برای دریافت پاداش چه باید بکند.
نگویید، «مسؤولیت پذیرتر باش!»
به جای آن بگویید: «لطفا صبح ها رختخوابت رو مرتب کن». - پیشرفت های آغازین را بدون معطلی و هر روز پاداش دهید.
از پاداش های طولانی مدت نیز استفاده کنید.
در مراحل اول برنامه، کودک باید در برابر پاداش بگیرد.
اولین باری که اسباب بازی هایش را جمع کرد، ممکن است یک آدامس و همچنین یک ستاره جلوی پاداشی که به اندازه پنج علامت ارزش دارد، دریافت کند.
در روی نقشه از علامتها یا ستاره ها استفاده کنید، یا بگذارید بخشی از یک شکل سفینه فضایی را رنگ بزند.
هر چه کودک کوچکتر باشد، استفاده از روش های تصویری موفقیت آمیزتر خواهد بود. - هر چه کودک بیشتر پیشرفت می کند، شرایط دریافت پاداش را سخت تر کنید.
برای مثال، اگر هدف شما این است که کودک پس از تمام شدن بازی، اسباب بازی هایش را سرجایشان بگذارد،
دفعه اول اگر فقط یکی از آنها را سرجایش گذاشت، یک پاداش کوچک ولی فوری به او بدهید.
پس از آنکه به همین منوال چندین پاداش دریافت کرد، ملاک را عوض کنید.
مثلا بدین صورت که برای دریافت یک پاداش باید دو یا سه تا از اسباب بازی هایش را در کمد بگذارد.
انتظارات خود را برای شکل دادن رفتار کودک بیشتر کنید.
اما به خاطر داشته باشید که این تغییرات سریع تر از حد معمول نباشد. - وقتی ملاک دریافت پاداش را سخت کردید، عملکرد ضعیف کودک را نپذیرید.
روزی که شرایط را برای دریافت پاداش مشکل تر کردید، اگر کودک در آن روز نتوانست پاداش بگیرد به او بگویید که از این موضوع متاسف هستید؛
ولی این را خاطرنشان کنید که او فردا فرصتی دیگر خواهد داشت.
سپس از او بخواهید که مشغول جمع آوری اسباب بازی های باقیمانده شود. - پس از آنکه رفتار جدید تثبیت شد، به تدریج، دفعات پاداش روزانه را کاهش دهید.
این موضوع را با چنین عبارت مثبتی توضیح دهید: «رفتار تو خیلی خوبه و تو نیازی به جایزه های کوچک نداری. حالا می تونی یک جایزه بزرگ تر در آخر هفته بگیری.»
برای کاستن از دفعات بدین صورت عمل کنید: ابتدا یک روز در میان پاداش دهید، سپس هر سه روز یک بار و رفته رفته فقط به طور تصادفی و اتفاقی.
- کم کم فاصله بین پاداش های بزرگ را نیز طولانی تر کنید.
یک رفتار تثبیت شده، برای برقرار ماندن، به تقویت کمتری نیاز دارد.
فعالیت یا رفتاری را انتخاب کنید که انجام آن چند هفته طول بکشد.
به طور آشکار برایش توضیح دهید که برای دریافت یک پاداش، چند علامت را باید روی جدول به دست آورد.
با هر پاداش، میزان علامت های مورد نیاز برای پاداش بعدی را افزایش دهید.
با این حال، در مورد تحسین کردن و دادن جوایز کوچک دست و دل باز باشید تا رفتار جدید تقویت شود. - وقتی مطمئن شدید که رفتار جدید به صورت یک عادت مثبت درآمده است، پاداش ها را قطع کنید و پیامدهای طبیعی آن عادت را جایگزین کنید.
پیامد طبیعی اینکه کودکی مؤدبانه پشت میز شام بنشیند، آن است که به او اجازه دهیم رستوران مورد علاقه اش را انتخاب کند
و به او بگوییم علت این حق انتخاب آن است که رفتارش پشت میز غذا خوب بوده است.
درباره رفتار خوب او نظر بدهید و دیگران را نیز به انجام این کار تشویق کنید.
