با بهانه گیری و کج خلقی کودک چه کنیم؟ (قسمت اول)

با بهانه گیری و کج خلقی کودک چه کنیم؟

اغلب گفته می شود که کودکان دو ساله از نظر رفتاری وحشتناک اند»؛
زیرا آنها در این سن خیلی بداخلاقی می کنند و بهانه گیر هستند؛
ولی آنچه مسلم است این است که این مشکل از روز تولد دوسالگی شروع نمی شود و در آغاز سه سالگی از میان نمی رود.

در میان کودکان یک ساله هم می توان کج خلقی هایی را دید.

همچنین بسیاری از افراد چهل و پنج یا پنجاه ساله هم وجود دارند که در را به هم میکوبند
و ظروف را می شکنند و دستشان را بر روی بوق ماشین نگه می دارند.
بداخلاقی های عصبی کودکان هم می تواند به صورت پا به زمین کوییدن،
جیغ و داد و گریه صدادار، پرت کردن وسایل خانه، کوبیدن تن به زمین و…

این گونه رفتارها اصلا پذیرفتنی نیست.

به هر حال، علت بروز این گونه کج خلقی ها هر چه باشد این گونه رفتارها اصلا پذیرفتنی نیست.
کودک باید دریابد که چنین رفتارهایی درست و شایسته نیستند و با به کارگیری آنها راه به جایی نمی برد.
او باید دریابد که داد و فریاد و سروصدا راه انداختن و خود به زمین کوبیدن نه می تواند شما را به انجام کاری وادارد،
نه خستگی او را برطرف می کند، نه از او سلب مسؤولیت میکند و نه تصمیم شما را تغییر می دهد.

به بد اخلاقی های کودک بهانه گیر بی اعتنایی کنید:

این روش، سریع ترین راه خلاصی از کج خلقی های کودکتان است؛
زیرا هدف اصلی بیشتر این رفتارها جلب توجه بزرگترهاست و نه چیز دیگر.

فرقی نمی کند دلیل کودک برای کج خلقی چیست
و اهمیتی ندارد که گریه و زاری کودک نتیجه مستقیم «نه»! گفتن شما به جمله ای مانند «بدش به من» باشد یا علت دیگری داشته باشد.
به هر حال، کج خلقی، رفتار و پاسخ مناسبی نیست و باید تغییر داده شود.

این گونه رفتار اصلا روش درستی برای ابراز نارضایتی نیست

و رفتار مناسب و عاقلانه و پذیرفته ای که شما از کودکتان انتظار دارید و دوست دارید آن را به او بیاموزید، چیز دیگری است.
بنابراین، نسبت به کج خلقی های کودک بی اعتنایی کنید.

شما نمی توانید برای کودکی که در حال داد و فریاد است دلیل و منطق بیاورید،

بنابراین تلاش هم نکنید. شما با بغل کردن و نوازش کردن کودک هم نمی توانید احساسش را تغییر دهید، هرچند این کار لزومی هم ندارد.
یک کودک دو ساله به راحتی میتواند دست از کج خلقی بردارد و به کلی این رفتار را ترک کند.
شما با بی اعتنایی به بداخلاقی های کودک، تا جایی که به خودش آسیبی نزند،
به او می آموزید که بداخلاقی کردن هیچ فایده ای ندارد و کودک خواهد آموخت که کمتر چنین واکنش هایی را از خود نشان دهد.

از محل دور شوید.

وقتی می بینید کودک در حال جیغ و فریاد و به عبارتی بداخلاقی است،
به کار خود بپردازید اگر با کسی مشغول صحبت هستید،
صحبتتان را ادامه دهید و اگر نه با خودتان مشغول حرف زدن شوید.

اگر خطری متوجه کودک بهانه گیر نیست می توانید از اتاق بیرون بروید و البته باید وضعیت را زیر نظر داشته باشید.
اگر بداخلاقی و گریه و زاری کودک واقعا برای جلب توجه شما باشد،
وقتی از اتاق بیرون می روید ممکن است او به دنبال شما بیاید چون به شنونده نیاز دارد.
اگر چنین اتفاقی افتاد، بدانید که کارتان را خوب انجام داده اید و در مسیر درستی قرار گرفته اید.

آواز بخوانید، رادیو یا تلویزیون را روشن کنید، بنشینید و مشغول مطالعه شوید و یا شروع به پختن شام کنید.
مراقب باشید که به کودک اصلا نگاه نکنید،
چون حتی یک نیم نگاه هم می تواند قطع شدن سروصدا را به تعویق بیندازد.

روش تکرار یک عبارت

اگر نمی توانید سروصدای کودک را آن طور که گفته شد نادیده بگیرید، از روش تکرار یک عبارت استفاده کنید تا رفتار او را تغییر دهید.
فرض کند سارا می خواهد با عینک شما بازی کند و شما به او اجازه نمی دهید و سارا به جیغ کشیدن و به زمین کوبیدن خود می پردازد.
در این هنگام، او را در محلی که نتواند به خودش آسیبی برساند قرار دهید و به او بگویید:
«سارا نمیشه با عینک من بازی کنی، وقتی گریه ات تموم شد بیا تا با هم بازی کنیم.»
سپس مدتی به گریه او توجه نکنید.

اگر برای شما مشکل است که به بی توجهی خود ادامه دهید

و اگر می بینید کودک دست از گریه برنمی دارد و یا خلاصه اگر دلتان برایش می سوزد، چند دقیقه صبر کنید تا گریه اش کمتر شود،
سپس به او بگویید: «وقتی گریه ات تمام شد بیا تا با هم بازی کنیم». و هیچ چیز دیگری نگویید.
اگر کودک گریه اش را شدیدتر کرد، تعجب نکنید،
زیرا این رفتار، نتیجه توجه کردن به بداخلاقی های اوست.
در صورت لزوم جمله خود را دوباره تکرار کنید، ولی مراقب باشید که چیز دیگری نگویید.
به یاد داشته باشید که هدف شما صرفا آن است که به کودک خود کمک کنید تا این کارش را ترک کند.

○ مدت گریه و زاری و بداخلاقی و تعداد آنها را ثبت کنید.

گرچه ممکن است وقتی کودک با شدت تمام گریه میکند،
فکر کنید این گریه تا ابد ادامه خواهد داشت؛
ولی معمولا این حالت بیش از چند دقیقه طول نخواهد کشید و با بی اعتنایی شما، این مدت کوتاه تر و کوتاه تر خواهد شد.
در ابتدا ممکن است کودک، گریه ها یا بداخلاقی هایش را شدیدتر کند، و
لی به تدریج در می یابد که گریه و زاری بی نتیجه است و باید فکر دیگری بکند و چاره دیگری بیندیشد.
ثبت مدت گریه یا بداخلاقی های دیگر و همچنین، یادداشت دفعات آن ها به شما کمک میکند که پیشرفت خود و کودکتان را ببینید.

مثال

پسر کوچک بهانه گیری به نام آرش در گریه و زاری و کج خلقی مهارت استاد گونه ای داشت
و والدین او نمی توانستند به راحتی به جیغ های او بی اعتنایی کنند؛
ولی سرانجام، تصمیم گرفتند تلاش کنند و تا حد امکان به این رفتار آرش بی اعتنایی کنند.
آرش عادت داشت وقتی خواسته هایش برآورده نمی شد سر میز شام گریه میکرد و جیغ می کشید.
پدرش به او گفت که اگر می خواهد به این کار ادامه دهد، بهتر است به اتاق خودش برود؛
ولی آرش به کارش ادامه داد.
پدرش او را بغل کرد و از سر میز شام به اتاقش برد تا در حالی که همه در حال خوردن شامشان هستند آرش به جیغ کشیدن بپردازد.

نخستین بار که پدرش این عمل را انجام داد، آرش ۵ دقیقه و سی و در ثانیه جیغ کشید.
ناگهان جیغ او متوقف شد و مادرش به او گفت که غذایش سر میز است و او به سمت میز شام دوید.
در چند روز بعد باز هم همین صحنه با مختصری تفاوت اتفاق افتاد.
ابتدا مدت جیغ کشیدن کمی بیشتر شد، ولی به تدریج کاهش یافت.
هفت دقیقه، چهار دقیقه و دوازده ثانیه، پنج دقیقه، دو دقیقه و پنجاه و پنج ثانیه…

یک روز آرش چند دقیقه جیغ کشید و ناگهان ساکت شد و به سمت میز شام دوید،
از صندلی خود بالا رفت و دست پدرش را لمس کرد تا ببیند همه چیز مرتب است و آیا پدرش او را دوست دارد؟
او فهمیده بود که جیغ کشیدن هیچ فایده ای جز بی اعتنایی دیگران ندارد.
از آن موقع هر وقت شروع به بداخلاقی میکرد وبا بی اعتنایی بقیه روبرو می شد، خیلی زودتر دست از کج خلقی بر می داشت.

○ وقتی گریه و زاری به پایان رسید، درباره آن صحبت نکنید.

وقتی کودک بعد از تمام شدن گریه اش نزد شما آمد، به او توجه کنید.
(به هر صورت که صلاح میدانید) طوری رفتار کنید که انگار هیچ اتفاقی نیفتاده
و به او این فرصت را بدهید که به سرعت روابط خویش را با شما ادامه دهد،
بی آنکه درباره رفتار او صحبتی بکنید. وقتی گریه کودکتان تمام شد، بگویید «بدو بیا، می خواهیم بریم گردش»
به او نگویید: «به نظرت کارت احمقانه نبود؟؛ حالا که مثل یک پسر یا دختر بزرگ رفتار میکنی میبرمت بیرون.»
چنین رفتاری به او نشان می دهد که گریه و زاری او بر روی شما تأثیر گذاشته
و ممکن است در صورت لزوم، دوباره این کار را تکرار کند.

کودک را به محل دیگری ببرید:

اگر جیغ و داد کودک آنقدر ادامه یافت
که احساس کردید دیگر هیچ راهی جز تسلیم شدن به خواسته های او ندارند، راه دیگری را بیازمایید.
به کودک بگویید اگر می خواهد باز هم داد و فریاد کند، اشکالی ندارد ولی شما دیگر تحمل شنیدن آن را ندارید.
اگر کودک بهانه گیرتان سه ساله است او را در اتاق دیگری بر روی یک صندلی بنشانید
و خودتان بیرون بیایید و به جایی بروید که او شما را نبیند،
ولی شما بتوانید او را زیرنظر داشته باشید.
یک کودک بزرگتر را می توانید به تنهایی به اتاقش بفرستید.
به او بگویید باید برای x دقیقه (x مساوی با سن کودک است) در اتاقش یا روی صندلی بماند
و تا وقتی که یک دقیقه تمام ساکت نشده است، نمی تواند محلی را که شما گفته اید، ترک کند.

برای تقویت رفتار درست در کودکتان از تحسین و یک روش پاداش دهی استفاده کنید:

روشن است که شما باید کودکتان را به خاطر اینکه بداخلاقی نمی کند، تحسین کنید
و با جمله ای مثل: «متشکرم که جیغ نمیکشی!»
می توانید به او بگویید: «نمیدونی چقدر خوشم می آد وقتی این قدر خوب به حرف های من گوش می کنی و با من همکاری میکنی.»
و اگر کودک در عمل هم رفتار خوبی دارد، به او بیشتر توجه کنید.

○ به کودک یاد بدهید که چگونه میتواند از راههایی به جز بداخلاقی و گریه و زاری توجه شما را جلب کند

و به شما بفهماند که از چه مسألهای ناراضی است و او را به خاطر به کار بردن آن روش ها تحسین کنید.
به او نشان دهید که اگر جای او بودید، چه میکردید.
برای مثال، کودک می تواند به نحوی به شما اشاره کند یا بگوید که «مامان الان بهت احتیاج دارم.»
شما هم او را برای به کار گرفتن این روش تحسین کنید.
شما همچنین می توانید با نشان دادن رفتارهای مناسب الگوی مناسبی برای کودک خود باشید.

فرض کنید وقتی میخواهید اتوموبیلتان را تعمیر کنید و موفق نمی شوید،
بگویید: «این پیچ به اینجا نمیخوره؛ احتمالا مال اینجا نیست،
باید اون یکی پیچ رو امتحان کنم.
نه خیر این پیچ هم مال اینجا نیست.
بذار ببینم میتونم پیچ دیگری برای اینجا پیداکنم، اوم… نه.
فکر کنم بهتره فعلا ولش کنم. شاید به موقع دیگر بتونم پیچش رو پیدا کنم و ایراد ماشین رو رفع کنم».
پس از مدتی خواهید دید که کودک، وقتی نمی تواند قطعات یک اسباب بازی را سرهم کند
به جای آنکه آن را به زمین پرت کند و جیغ بکشد،
با خودش همان حرفهایی را می گوید که شما به او نشان داده اید.

○ وقتی کودک بداخلاقی نمیکند و جیغ نمیکشد به او توجه بیشتری بکنید.

همانطور که قبلا گفته شد به زمانهایی که کودک خوش رفتار است، توجه کنید و در آن زمان ها کودک را دریابید.
اگر می پندارید بداخلاقی کودک برای جلب توجه شما بوده است، وقتی بداخلاقی نمیکند به او توجه کنید.
در طول روز به طور مرتب او را تحسین کنید و هر کار خوبی که انجام می دهد، مورد توجه قرار دهید.
این روش به او می فهماند که به خوبی او را درک می کنید و این گونه رفتار را دوست دارید و تایید می کنید.
شما همچنین می توانید در یک تقویم تعداد روزهایی را که کودک خوش خلاق بوده، مشخص کنید
تا هم شما و هم کودک یادتان بماند که خوشرفتاری چقدر مهم است.

○ به کودک برای رفتار خوب و همکاری اش، پاداش بدهید.

تغییر بعضی رفتارهای منفی نیاز به صرف انرژی بیشتری دارند.
اگر کودک بهانه گیر شما سال هاست که برای جلب توجه و  تغییر نظر و تصمیم شما از بداخلاقی و گریه و زاری استفاده می کند،
در پاداش دهی علاوه بر روش هایی که گفته شد، می تواند کمک کند که رفتار کودک سریعتر تغییر کند.
پاداش ها باعث می شوند که شما بهتر بتوانید رضایت خود را به کودک نشان دهید
و از سوی دیگر، کودک هم ببیند به نفع اوست که خوش رفتار باشد و آن طور که شما می پسندید رفتار کند.

مثلا

می توانید به کودک بهانه گیرتان بگویید از این به بعد شما به گریه ها و بداخلاقی های او گوش نخواهید کرد
و این کارها در شما تأثیری نخواهد گذاشت؛
ولی در عوض در صورتی که او با شما همکاری کند و بچه حرف گوش کنی باشد، به او پاداش خواهید داد.
برای نمونه، می توانید هر بار که او بی آنکه بداخلاقی کند «نه!» شما را پذیرفت، به او پاداش بدهید.
به یک بازی نمایشی بپردازید و در آن شما نقش کودک را بازی کنید و کودک نقش پدر یا مادری که باید بگوید «نه»!
شما خواسته تان را بگویید، کودک در جواب بگوید «نه»!
و شما به کودک نشان دهید که رفتار درست چطور است و در عوض جایزه بگیرید.
روش ترتیب دادن نمایش به همراه راه هایی که قبلا گفته شد،
می توانند مشکل بداخلاقی کردن در هنگام شنیدن «نه!» را به کلی برطرف کنند؛